با مصرف این داروهای مضر به حافظه و ذهنتان آسیب های جدی وارد می کنید و باعث ایجاد اختلال در آن ها می شوید بهتر است نام آن ها را به خاطر بسپارید و در زمینه مصرف آن ها پرهیز و احتیاط کنید.
اختلالات حافظه ممکن است در نتیجه مصرف برخی داروها نیز بروز کند.در اینجا داروهایی را که باعث ایجاد فراموشی و اختلالات حافظه می‌شود معرفی می‌کنیم.
مریم بهاری ساروی، پزشک داروساز نوشت: ضعیف شدن حافظه کوتاه‌مدت یعنی فراموش کردن وقایع اخیر زندگی در حالی که از دست دادن حافظه طولانی‌مدت یعنی ناتوانی در حفظ و یادآوری خاطرات گذشته. بیشتر مردم تصور می‌کنند ضعیف شدن حافظه از نشانه‌های پیری است، اما سالمندی تنها عامل بروز این مشکل نیست. اختلالات حافظه ممکن است در نتیجه مصرف برخی داروها نیز بروز کند.در اینجا داروهایی را که باعث ایجاد فراموشی و اختلالات حافظه می‌شود معرفی می‌کنیم.
داروهای آرامبخش (گروه بنزودیازپین‌ها)
آلپرازولام، کلونازپام، دیازپام (والیوم)، لورازپام و فلورازپام جزو داروهای رایج برای مقابله با استرس و اضطراب است. این داروها با ایجاد خوابی راحت، مقابله با استرس، ایجاد آرامش و شل کردن عضلات باعث بهبود تاثیر ناقل عصبی آمینو بوتریک اسید روی گیرنده‌های خود می‌شود.
این داروها برای درمان تحریک‌پذیری، اضطراب، اسپاسم‌های عضلانی، تشنج و همچنین برای درمان بیخوابی و افسردگی نیز تجویز می‌شوند، اما داروهای گروه بنزودیازپین، برخی از مناطق مربوط به حافظه را در مغز غیرفعال می‌کنند. در این صورت نیز روی تبادل داده‌ها و اطلاعات حافظه کوتاه‌مدت و حافظه بلند‌مدت اختلالاتی بروز می‌کند.
جالب اینجاست که این عارضه جانبی داروهای آرامبخش گاهی به‌عنوان نقطه قوت این داروها در نظر گرفته می‌شود. برای جلوگیری از عوارض بخصوص در افراد سالمند، این داروها باید در مدت زمان کوتاه و تحت نظر پزشک متخصص مصرف شوند.
داروهای ضدکلسترول (استاتین‌ها)
داروهایی مثل آتورواستاتین، لواستاتین و… جزو داروهای ضدچربی خون هستند که باعث کاهش بیوسنتز کلسترول و تنظیم چربی خون می‌شوند. تاثیر اصلی این داروها کاهش میزان کلسترول در خون بوده، اما در عین حال کلسترول خوب (HDL) در مغز را نیز کاهش می‌دهند. یک‌چهارم کلسترولی که در بدن وجود دارد در مغز قرار دارد.
چربی‌ها برای ساخت رابطه بین سلول‌های عصبی و ایجاد ارتباط بین حافظه و یادگیری، لازم و ضروری هستند. استاتین‌ها باعث کاهش میزان کلسترول در مغز شده و زمینه بروز اختلالات حافظه را فراهم می‌کنند.
اگر میزان کلسترول خونتان فقط کمی از حد طبیعی بالاتر است، از مصرف استاتین‌ها پرهیز کرده و با کمک رژیم غذایی و نیز مصرف بیشتر ویتامین‌های B12، B6 و اسیدفولیک نسبت به کنترل آن اقدام کنید.
داروهای خواب‌آور
خواب کافی برای سلامت بدن و داشتن انرژی لازم برای ادامه روز، لازم و ضروری است. بیخوابی و بدخوابی، بسیاری از افراد را به سمت مصرف داروهایی مثل زولپیدم می‌کشاند.
داروهای خواب‌آور مانند داروهای آرامبخش روی گیرنده‌های گاما آمینو بوتیریک اسید تاثیر دارند و این مساله به مهار تحریکات عصبی منجر می‌شود.
این داروها فعالیت قسمت‌هایی از مغز را کاهش داده و باعث بروز اختلالاتی در حافظه کوتاه و بلند‌مدت می‌شوند. ممکن است داروهای خواب‌آور باعث بروز نوعی فراموشی به نام «آمنزیا» شده و فرد رفتارهای عجیبی مثل راه رفتن در خواب از خود نشان دهد. استفاده طولانی‌مدت از داروهای خواب‌آور اعتیادآور و ترک آن بسیار سخت است.
داروهای ضد فشارخون (بتابلوکرها)
بتابلوکرها جزو گروه داروهای ضدفشارخون هستند. داروهایی مثل آتنولول، کارودیلول، متوپرولول، سوتالول، تیمولول و… جزو این داروها هستند که برای کاهش ضربان قلب و کنترل فشار خون تجویز می‌شوند.
این داروها همچنین برای درمان پرفشاری خون استفاده دارند. کارایی بتابلوکرها برای مقابله با تاثیر آدرنالین است. این داروها به قلب فرمان می‌دهند که کندتر و با قدرت کمتری بزند تا متعاقب آن فشار خون نیز کنترل شود.
داروهای ضدفشار خون باعث مسدود شدن اثرات بیوشیمیایی هورمون‌هایی مثل آدرنالین و نورآدرنالین در مغز می‌شوند که این مساله نیز ممکن است منجر به بروز اختلالاتی در حافظه شود. برای مقابله با این مشکل بهتر است روش‌های کمکی برای کاهش فشار خون استفاده شوند.
آنتی‌هیستامین‌ها (نسل اول)
آنتی‌هیستامین‌های نسل اول مثل کلماستین، دیفن هیدرامین، هیدروکسی‌زین و… جزو آنتی‌هیستامین‌های نسل اول هستند که با اثرات ایجاد شده از هیستامین در سطح گیرنده‌های H1 مقابله می‌کنند. این داروها مانع از اتصال هیستامین روی گیرنده خود شده، اما مانع از ترشح هیستامین نمی‌شوند.
داروهای آنتی‌هیستامین علائم بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی، رینیت، کهیر، آسم و آلرژی‌ها را تسکین می‌دهند. این داروها همچنین برای مقابله با حالت تهوع، ورم ملتحمه، استفراغ، سرگیجه، بیخوابی و حالت ماشین‌زدگی استفاده می‌شوند.
اولین نسل آنتی‌هیستامین‌ها جزو داروهای محلول در چربی هستند و صرفا این نوع داروها قدرت نفوذ در مغز را دارند.
بنابراین آنتی‌هیستامین‌ها قادر به نفوذ در مغز بوده و در عملکرد نرمال آن دخالت می‌کنند. این داروها با کاهش میزان ناقل عصبی استیل کولین مانع از فعالیت بخش‌های مخصوص مربوط به حافظه مغز می‌شوند.
در نتیجه کیفیت حافظه کمتر می‌شود. هم‌اکنون آنتی‌هیستامین‌هایی در بازار دارو موجود است که تاثیر کمتری روی حافظه و قدرت درک انسان دارد.
این داروها به‌خصوص به افراد سالمند بیشتر توصیه می‌شوند.
داروهای ضد پارکینسون
روپینیرول جزو داروهایی است که برای درمان بیماری پارکینسون تجویز می‌شود. پارکینسون بیماری دستگاه عصبی پیش‌رونده است که باعث نابودی نورون‌های بخشی از مغز می‌شود.
این داروها همچنین برای مقابله با برخی تومورهای هیپوفیز و «سندرم پاهای بی‌قرار» هم استفاده می‌شوند. افرادی که دچار این بیماری هستند دچار تکان‌های ناگهانی و شدید در پاها می‌شوند.
داروهای ضد پارکینسون آگونیست دوپامین هستند. دوپامین یک پیام‌رسان شیمیایی است که در بیشتر عملکردهای مغز از‌جمله انگیزه، یادگیری و حافظه نقش دارد. داروهای ضدپارکینسون با ممانعت از تخریب آنزیمی باعث افزایش میزان دوپامین مغز شده و میزان ناقل عصبی آستیل کولین را کاهش می‌دهند.
زمانی که میزان این ناقل عصبی در مغز کاهش پیدا می‌کنند اختلالاتی در قدرت درک انسان بروز می‌کند. داروهای ضدپارکینسون بخش‌هایی از مغز را که مسئول حافظه هستند تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش قدرت حافظه می‌شوند.
داروهای ضدکولینرژیک (داروهای مقابله‌کننده با بی‌اختیاری ادرار)
اکسی بوتینین و تولترودین جزو داروهای ضدکولینرژیک هستند که برای مقابله با بی‌اختیاری ادراری تجویز می‌شوند. زمانی که بدن نتواند عملکرد دفع ادرار را به‌درستی کنترل کند، به آن بی‌اختیاری ادراری می‌گویند.
این مشکل شرایطی اورژانسی برای فرد ایجاد می‌کند که در آن میل به دفع ادرار به صورت ناگهانی و شدید بروز می‌کند و فرد نمی‌تواند خود را تا رسیدن به دستشویی کنترل کند.
داروهای ضدکولینرژیک باعث تسکین علائم پرکاری مثانه شده و فواصل بی‌اختیاری را کاهش می‌دهند. این داروها نیز باعث ممانعت از فعالیت ناقل عصبی استیل کولین می‌شوند.
استیل کولین یک پیام‌رسان شیمیایی در مغز و مسئول انتقال اطلاعات به سراسر بدن است. این داروها مانع از انقباض‌های غیرارادی عضلات کنترل‌کننده ادرار شده و به این صورت به کنترل مشکل بی‌اختیاری ادراری کمک می‌کنند. داروهای مقابله‌کننده با بی‌اختیاری در دستگاه عصبی مرکزی تاثیر گذاشته و در فعالیت مراکز یادگیری و حافظه اختلالاتی ایجاد می‌کنند.
مصرف طولانی‌مدت و همزمان آنها با داروهای دیگر خطر اختلالات جدی حافظه را بالا می‌برد. نتایج پژوهش‌ها حاکی از این است که اثرات داروهای آنتی‌کولینرژیک با 10 سال پیری قدرت مغز قابل مقایسه است.
به این معنی که این داروها به اندازه 10 سال کار کشیدن از مغز روی ضعیف شدن حافظه تاثیر دارند. این خطر در افراد سالمند با شدت بیشتر رخ می‌دهد.
مسکن مخدر
فنتانیل و مورفین، جزو داروهای ضددرد مخدر هستند و همان‌طور که از اسم‌شان پیداست برای تسکین دردهای شدید و مزمن استفاده می‌شوند. کدئین برای تسکین و بهبود سرفه نیز استفاده می‌شود. این داروها قبل و حین عمل جراحی استفاده می‌شوند.
داروهای ضددرد مخدر با مهار کردن جریان سیگنال‌های درد در دستگاه عصبی مرکزی وارد عمل شده و درد را تسکین می‌دهند. این تاثیر داروهای مسکن مخدر از ناقل‌های عصبی ناشی می‌شوند و در عین حال روی حافظه تاثیر می‌گذارند.
بنابراین در کار حافظه کوتاه و بلند‌مدت دخالت کرده و باعث تضعیف آنها می‌شوند. مصرف طولانی‌مدت این داروها خطر از دست دادن حافظه را به میزان زیادی افزایش می‌دهند.
علاوه‌بر اینها داروهای ضدروان‌پریشی مثل‌کلرپرومازین، هالوپریدول، پیموزید، کلوزاپین، لوکساپین و… که به‌ویژه برای درمان اسکیزوفرنی استفاده می‌شوند نیز روی حافظه تاثیر منفی می‌گذارند.
با داروهای خطرناک برای مغز آشنا شوید
مصرف برخی داروها ضمن ایجاد اختلال در حافظه و ذهن به آنها آسیب نیز وارد می کنند، بنابراین بهتر است با به خاطر سپردن نام آنها در مصرف آنها جوانب احتیاط رعایت شود. اختلالات حافظه می تواند ناشی از مصرف برخی دارو باشد در ادامه این داروها معرفی می شوند.
ضعیف شدن حافظه کوتاه مدت یعنی فراموشی اتفاقات اخیر زندگی در حالی که از دست دادن حافظه طولانی مدت یعنی فرد در حفظ و یادآوری خاطرات گذشته با مشکل مواجه است. اغلب افراد بر این باورند تضعیف حافظه از نشانه های پیری است، اما باید گفت سالمندی تنها عامل بروز این مشکل محسوب نمی شود. اختلالات حافظه حتی می تواند در نتیجه مصرف برخی داروها نیز بروز کند.
داروهای آرامبخش (گروه بنزودیازپین ها)
آلپرازولام، کلونازپام، دیازپام، لورازپام و فلورازپام از داروهای رایج برای مقابله با استرس و اضطراب هستند. این داروها با ایجاد خوابی راحت، مقابله با استرس، ایجاد آرامش و شل کردن عضلات باعث بهبود تاثیر ناقل عصبی آمینو بوتریک اسید روی گیرنده های خود می شود.
این داروها برای درمان تحریک پذیری، اضطراب، اسپاسم های عضلانی، تشنج، همچنین برای درمان بی خوابی و افسردگی نیز تجویز می شوند، اما داروهای گروه بنزودیازپین، برخی از مناطق مربوط به حافظه را در مغز غیرفعال می کنند.
در این صورت نیز روی تبادل داده ها و اطلاعات حافظه کوتاه مدت و بلند مدت اختلالاتی ایجاد می کنند. جالب اینجاست این عارضه جانبی داروهای آرامبخش برخی اوقات به عنوان نقطه قوت آنها در نظر گرفته می شود. برای جلوگیری از بروز عوارض به ویژه در افراد سالمند مصرف این داروها باید کوتاه مدت و تحت نظر پزشک باشد.
داروهای ضدکلسترول (استاتین ها)
داروهایی مانند آتورواستاتین و لواستاتین از داروهای ضدچربی خون باعث کاهش بیوسنتز کلسترول و تنظیم چربی خون می شوند. تاثیر اصلی این داروها کاهش میزان کلسترول در خون است، اما در عین حال کلسترول خوب (HDL) در مغز را نیز کاهش می دهند.
یک چهارم کلسترول موجود در بدن در مغز قرار دارد. چربی ها برای ساخت رابطه بین سلول های عصبی و ایجاد ارتباط بین حافظه و یادگیری ضروری هستند.
استاتین ها نیز باعث کاهش میزان کلسترول در مغز شده و زمینه بروز اختلالات حافظه را فراهم می کنند. در صورت بالاتر بودن میزان کلسترول کمی از حد طبیعی از مصرف استاتین ها خودداری کرده و با کمک رژیم غذایی و مصرف ویتامین های B12، B6 و اسیدفولیک نسبت به کنترل آن اقدام کنید.
مهارکننده های پمپ پروتون
مصرف مهارکننده های پمپ پروتون برای افراد مبتلا به دو بیماری بازگشت اسید معده به مری و سوزش سردل تجویز می شوند. نه تنها تجویز این داروها بسیار رایج است بلکه نوع بی نسخه آن نیز موجو است که استفاده از آن را راحت تر و بیشتر می کند.
بر اساس اعلام بنیاد قلب دانمارک، مصرف این داروها خطر سکته مغزی را به میزان 21 درصد افزایش می دهد. برای اغلب افراد مصرف برخی از این داروها در دوز بالا خطر سکته مغزی را تا 79 درصد نیز افزایش می دهد.
داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی و مهارکننده‌های سیکلواکسیژناز-2
تحقیقات نشان می دهند داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و مهارکننده‌های سیکلواکسیژناز-2، مانند بکسترا و سلبرکس باعث تسکین درد می شوند، اما از سوی دیگر به احتباس هر چه بیشتر مایعات نیز منجر می شوند. با افزایش احتباس مایع الگوی نامناسب جریان خون در سراسر بدن شکل می گیرد.
این آشفتگی و بی نظمی منجر به بروز اختلال عملکرد در رگ های خونی و شریان ها می شود که خطر حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهند. آمارها حاکی از آنن است ایبوپروفن خطر حمله قلبی را تا 31 درصد افزایش می دهد.
ارتباط بین داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، بیماری قلبی و سکته مغزی باعث افزایش نگرانی ها شده است. سازمان غذا و داروی آمریکا مقررات جدیدی را روی برچسب محصولات داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی منتشر کرده است.
یکی از بهترین گزینه ها برای کاهش التهاب تمرکز روی رژیم غذایی است. با حذف یا محدود کردن مواد غذایی فرآوری و بسته بندی شده و حاوی قند فراوان می‌توان به کاهش التهاب کمک کرد. در مقابل درباره مصرف مواد غذایی ضدالتهاب نیز دقت داشته باشید، همچنین می‌توان گیاهان دارویی تسکین دهنده درد را در برنامه غذایی خود گنجاند.
مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین
استفاده از داروهای ضدافسردگی در سراسر جهان بسیار شایع است و آمریکا در این زمینه جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. در بین داروهای ضدافسردگی استفاده از مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین با افزایش خطر سکته مغزی به میزان 25 درصد مرتبط است.
داروهای ضدافسردگی تقریبا به میزان مورد انتظار موثر عمل نمی کنند. از این رو، به جای استفاده از دارو می‌توان از جایگزین های طبیعی برای درمان آن استفاده کرد.
