پوکی استخوان درمان ندارد، تنها راه، پیشگیری با کلسیم کافی است
پوکی استخوان به عنوان یک بیماری گرید یک، خصلت‌های منحصر به فردی دارد که علاوه بر دشواری‌های درمان، ممکن تا مراحل خطرناک و پیشرفته، بدون علامت و درنتیجه بدون شناخت باقی بماند. به عبارت دیگر، ممکن است شخص مبتلا از تحلیل خطرناک استخوانی خود تا مراحل نهایی بی اطلاع باشد و چون این بیماری علامت واضحی ندارد، ممکن است شخص مبتلا با اولین شکستگی از آن اطلاع یابد. از این منظر می‌توان بیماری پوکی استخوان را با بسیاری از سرطان‌ها مقایسه کرد.
این عوامل باعث می‌شود، ارائه یک برنامه جامع پیشگیری و کنترل برای خانواده‌ها، دولت‌ها، ان جی او‌ها و نهادهای علمی و پژوهشی دشوار باشد. این در حالی است که شکستگی‌ها ضمن کاهش کیفیت زندگی، استقلال و امید به زندگی را به شدت کاهش می‌دهد. از این رو جلوگیری از این بیماری اهمیت بسیاری دارد.
آینده ای که فعلا امید بخش نیست، به پیشگیری فکر کنید!
به گزارش سایت رسمی بنیاد جهانی جلوگیری از پوکی استخوان IOF یا INTERNATIONAL OSTEOPOROSIS FOUNDATION در کنفرانسی که روز 24 مارس 2022 در اسپانیا برگزار شد، دکتر فیلپ هالبوت، مدیرعامل این بنیاد، در مراسم رونمایی پلتفرم پیشگیری از پوکی استخوان‌گفت: «عدم آگاهی» عمومی در سطح جامعه به عنوان یک فاکتور بازدارنده پروسه‌های درمانی کشورهاست» طبیعی است که این عدم آگاهی می‌تواند شامل اطلاعات مربوط به رژیم غذایی سرشار از کلسیم در دوران جوانی هم باشد.»
وی تصریح کرد: «پیش‌بینی می‌شود در دهه‌های آینده این بیماری در جهان روند افزایشی داشته باشد که به معنی ازدیاد بیماران و هزینه‌های تحمیل شده به جوامع خواهد بود.»
بنابر این، هنوز به نظر می‌رسد گنجانیدن مقدار قابل ملاحظه ای از کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی خانواده بهترین راه حل برای جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان است. این مواد، علاوه بر برخی از مواد طبیعی و مکمل‌ها به میزان کافی در ماست (بویژه ماست کلسیویتای کاله موجود است.)
آمارهای سال گذشته چه می‌گویند؟
براساس تحقیقات رسمی بین‌المللی، هزینه‌های سربار این بیماری حتی برای جوامع توسعه‌یافته بسیار هنگفت و غیرقابل قبول است. گزارش سال 2021 اروپا که تحت عنوان SCOPE 2021 منتشر می‌شود، حاکی است که زندگی 2 میلیون و 945 هزار نفر، تحت تاثیر این بیماری سخت قرار داشته و کشورهای حوزه یورو هزینه ای بالغ بر 4 میلیارد و 300 میلیون یورو صرف این بیماری کرده اند. همچنین انتظار می‌رود این رقم در سال 2030 به 5 میلیارد و 500 میلیون یورو بالغ شود.
آیا ایران همپای جهان به موضوع پوکی استخوان توجه دارد؟
اهمیت پوکی استخوان باعث شده است کشورها، برای کنترل و مهار این بیماری برنامه‌های گسترده‌ای را شروع کنند که موسسه‌های تحقیقاتی دانشگاهی و خصوصی، «ان. جی. او»ها، اندیشکده‌ها و سایر نهادهای مدنی در کشورهای توسعه یافته نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند. اگر کشورهای توسعه نیافته یا درحال توسعه، از قافله جهانی عقب بمانند، ممکن است شاهد فاجعه‌ای درخصوص این بیماری باشیم.
کارمن دی آراگون، یکی از توسعه دهندگان پلتفرم جامع جلوگیری از پوکی استخوان، ضمن تاکید بر اولویت‌بندی برنامه‌های پیش‌بینی پوکی استخوان و برنامه‌های بعد از شکستگی، معتقد است که افزایش آگاهی در مورد پوکی استخوان و وضعیت‌های شکننده و ترویج، هدایت و اصلاح سیاست‌های فعلی برای اولویت‌بندی برنامه‌های پیشگیری از شکستگی‌های ثانویه، باید جدی گرفته شود. این امر تنها از طریق کمپین‌های اطلاع‌رسانی گسترده و هدفمند نه تنها برای بیماران، بلکه برای همه مردم میسر است.
از سوی دیگر، دکتر سانتیاگو پالاسیوس، معتقد است ترکیبی از فقدان آگاهی و دسترسی محدود به تشخیص، از جمله فاکتورهای مهمی است که باید به آنها توجه جدی مبذول شود. به این خاطر 80 درصد از افرادی که حداقل یک بار شکستگی استخوان را تجربه کرده اند، قبلا بیماری آنها شناسایی نشده است، بنابراین تشخیص و مدیریت بعد از تشخیص می‌تواند برای مبتلایان بسیار حائز اهمیت باشد.
کلسیم و ویتامین دی، راه حل ساده پیشگیری
تقریبا نتیجه فوق در مطالعه ای که در سال 2020 بین معلمان مدارس ابتدایی بندرعباس انجام شد به ثبت رسید. به این معنا که حدود 80 درصد از بیماران مبتلا به پوکی استخوان پس از اولین شکستگی نه شناسایی می‌شوند و نه درمان، که این مساله منجر به شکستگی دوم در بسیاری از آنها و هزینه‌های اضافی می‌شود.
این در حالی است که همه پژوهشگران به ساده بودن جلوگیری از بیماری پوکی استخوان با گنجانیدن میزان کافی از کلسیم و ویتامین دی در سه دهه اول زندگی تاکید کرده و معتقدند کسانی که در سه دهه اول زندگی خود به اندازه کافی ویتامین D و کلسیم مصرف کرده باشند به احتمال زیاد دچار پوکی استخوان نمی‌شوند. شاید اهمیت این بیماری به قدری باشد که حتی بتوان این آموزش‌های تغذیه‌ای را در کتاب‌های درسی دوره‌های اولیه تحصیل کودکان گنجانید.
آسان بودن دسترسی به کلسیم و ویتامین D
خوشبختانه دسترسی به این دو ماده معجزه گر (کلسیم و ویتامین D) از طریق رژیم غذایی بسیار ساده است؛ چون منابع زیادی برای دریافت آنها وجود دارد، از این رو می‌توان گفت عدم توجه به این برنامه ساده تغذیه گناهی نابخشودنی برای مبتلایان به پوکی استخوان است.
ماست و لبنیات سرشار از کلسیم هستند. علاوه بر آن برخی از شرکت‌ها و برندها با توجه به همین مشکل بشری اقدام به تولید نوع خاصی از محصولات کرده اند که کافی است روزانه میزان کافی از آن را در رژیم غذایی خود بگنجانیم تا از ابتلا به پوکی استخوان در کهنسالی و یا توسعه این بیماری جلوگیری کنیم. ماست کلسیویتای کاله، نمونه بارزی از این محصولات است که در تمام قفسه‌های فروشگاهی کشور به وفور یافت می‌شود.
لزوم تبعیت برنامه بهداشتی کشور با معیارهای جهانی
دنیا به دنبال تمرکز بر هماهنگی و ارتباط بین مراقبت‌های اولیه و حمایت‌های ثانویه، همچنین ترویج و استاندارد‌سازی و توسعه مدل‌های مراقبتی بر اساس یافته‌های روز دنیاست. البته در تمام این موارد بر لزوم گنجانیدن میزان کافی ویتامین دی و کلسیم در رژیم غذایی تاکید می‌شود. اما تحقیقات مستقل در حال حاضر بر روی کاستن از دشواری‌های بعد از ابتلا متمرکز هستند.
توسعه درمان‌های دارویی و غیردارویی
با این که این بیماری از نظر کاهش عمده شاخص‌های زندگی بسیار مخرب است؛ اما مطالعات جدید و دستاوردهای علمی تلاش دارند، شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان به منزله پایان زندگی بیمار تلقی نشود.
این تلاش‌ها باعث شده است روش‌های درمانی در یکی – دو دهه گذشته توسعه قابل ملاحظه ای داشته باشند. تحقیقات مراکز معتبر دانشگاهی از جمله تحقیقی که با عنوان and treatment of osteoporosis Physical approach for prevention منتشر شده است، بر برخی از تمرین‌های بدنی مانند تمرین‌های ضربه ای، قدرتی محدود، تعادلی و تمرین‌های هماهنگ کننده تاکید می‌کنند و معتقدند که این برنامه‌های تمرینی می‌توانند در راستای افزایش تراکم استخوانی ستون فقرات و لگن به عنوان دو جایگاه حساس بدن موثر واقع شوند. البته در این راستا ابزارهای مدرنی نیز به کار گرفته شده اند و روز به روز توسعه می‌یابند. ابزارهایی مانند سکوهای ارتعاشی، تحریک‌های الکتریکی محدود، لیزردرمانی و سونوگرافی‌های ادواری می‌توانند اثرات خوبی بر بافت استخوان تحلیل رفته برجای بگذارند. این تحقیقات بر تلفیق برنامه‌های درمانی دارویی و غیر دارویی تاکید دارند.
خبری خوش در راه است!
خبر خوش این است که با وجود همه نتایج ناامید کننده قبلی، نتایج یک مطالعه جدید، از کشفی سخن می‌گوید که شاید به یک روش درمانی بالقوه برای بهبود فرایند تحلیل استخوانی ناشی از آرتریت روماتوئید منجر شود.
یافته‌های محققان دانشکده پزشکی دانشگاه ویرجینیا نشان داده است که چرا سلول‌های استخوانی در سن خاصی، در فرایند بازسازی از پروسه تخریب عقب می‌مانند. دانشمندان می‌گویند نتایج این بررسی ممکن است روزی منجر به روشی اساسی برای درمان تحلیل استخوانی بشود. این کشف همچنان نشان داده است که چرا تلاش‌های قبلی برای توسعه درمان‌های پوکی استخوان بی‌نتیجه بوده است. آنها «یک نقطه کانونی» در ﺍﺳﺘﺌﻮﻛﻼﺳﺖ ﻫﺎ پیدا کرده اند که عملکرد آن برنامه تخریب یا بازسازی استخوان را معین می‌کند.
کلسیم و ویتامین دی در بدن ما چه می‌کنند؟
مجموعه مطالعات انجام شده به طور خلاصه، این اطلاعات را درباره عملکرد کلسیم و ویتامین دی در اختیار ما قرار می‌دهند:
کلسیم کافی برای استحکام استخوان لازم است.
بدن کلسیم را برای قلب، خون، ماهیچه و سیستم عصبی مصرف می‌کند. بدون دریافت کلسیم کافی، بدن کلسیم را از استخوان‌هایی که در آن ذخیره شده مصرف می‌کند و باعث ضعیف‌تر شدن استخوان‌ها می‌شود.
کلسیم کافی برای استحکام استخوان لازم است.
بدن کلسیم را برای قلب، خون، ماهیچه و سیستم عصبی مصرف می‌کند. بدون دریافت کلسیم کافی، بدن کلسیم را از استخوان‌هایی که در آن ذخیره شده مصرف می‌کند و باعث ضعیف‌تر شدن استخوان‌ها می‌شود.
بدن انسان نمی‌تواند کلسیم خود را تولید کند، دریافت کلسیم کافی حیاتی است. یک رژیم غذایی غنی از کلسیم مقدار توصیه شده روزانه کلسیم را تامین می‌کند.
کلسیم بویژه در محصولات لبنی، سبزیجات با برگ سبز تیره، آجیل و برخی ماهی‌ها موجود است. بسیاری از محصولات غنی شده با کلسیم در بازار موجود است. محصولات غنی شده با ویتامین دی و کلسیم عالی هستند.
ویتامین D به جذب کلسیم در دستگاه گوارش و کلیه‌ها کمک می‌کند در غیر این صورت ممکن است کلسیم دفع شود.
تخمین زده می‌شود اکثر مردم ویتامین D کافی دریافت نمی‌کنند.
داده‌های موسسه‌های پزشکی نشان می‌دهد بیش از 50 درصد از زنان جوان‌تر و مسن‌تر مقادیر توصیه شده ویتامین D را مصرف نمی‌کنند.
یک رژیم غذایی غنی از ویتامین دی هم در جای خود بسیار اهمیت دارد؛ ولی چون منابع دریافت این ماده در طبیعت بسیار ناچیز است و فقط در چند غذا مانند ماهی‌های چرب، جگر، روغن کبد ماهی و زرده تخم مرغ یافت می‌شود. با این حال، غذاهای غنی شده با ویتامین، مانند انواع شیر و ماست در دسترس هستند.
